In deze rubriek kijken we achter de schermen. Ditmaal bij Jonas Wachner. Hij is sinds 1 januari werkzaam als gedragsadviseur bij het ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV) en promoveerde op 21 januari op onderzoek naar nudges en ervaren autonomie.

Als promovendus onderzocht je of nudges de subjectieve autonomie van de beslisser schenden. Wat is jouw slotconclusie?

Ik heb in mijn onderzoek vooral gekeken naar default nudges en sociale norm nudges. Deze bleken – anders dan ik had gedacht – geen effect op het gevoel van autonomie te hebben. Ik wil niet stellen dat dit dan ook de slotconclusie is en dus geldt voor alle nudges. Hiervoor is aanvullend onderzoek nodig naar ook andere vormen van nudging.

Wat ik met name verrassend vond, was de uitkomst van mijn onderzoek naar de verwachting van mensen dat nudges hun ervaren autonomie zouden schenden. We hebben ontdekt dat mensen die een keuzescenario met default nudge zagen, verwachtten dat ze zich na hun keuze minder autonoom zouden voelen dan mensen die hetzelfde keuzescenario zonder nudge zagen. Dit terwijl mensen die het keuzescenario met een social norm nudge zagen in sommige studies juist verwachtten zich meer autonoom te voelen. Een verklaring hiervoor zou kunnen zijn dat default nudges als irrelevant voor de keuze worden gezien, en daarom als negatief en manipulerend worden waargenomen én informatie over wat anderen hebben gekozen juist als nuttig wordt ervaren. 

Wat zijn de implicaties van jouw onderzoek voor de communicatie van overheidsbeleid?

Voor de communicatie over het overheidsbeleid zijn vooral mijn bevindingen over transparantie relevant. Daarmee bedoel ik dat je aan de burger duidelijk maakt dat er een nudge gebruikt is, en dat deze het gedrag kan beïnvloeden. Eerder onderzoek heeft al laten zien dat een transparante nudge net zo goed werkt als een gewone nudge. Mijn onderzoek heeft daarnaast laten zien dat mensen zich ook net zo autonoom voelen. Er is dus niets op tegen om een nudge transparant te maken en de burger zo goed mogelijk te informeren. Ander onderzoek laat bovendien zien, dat transparantie het vertrouwen van de burger in de nudger kan versterken. Ik raad dus aan gebruikte nudges transparant te maken.

Een andere conclusie is dat de diverse nudges anders worden ervaren door de burgers. Zo worden social norm nudges bijvoorbeeld als minder autonomie beperkend ingeschat. Dus gebruik liever zo’n nudge als dat kan en voorkom dat burgers de nudge als bedreigend ervaren.

Welke praktische inzichten en ervaringen uit jouw onderzoek neem je mee in jouw nieuwe baan als gedragsadviseur bij JenV?

Ik heb geleerd dat het ontwikkelen en toepassen van nudges uitdagend kan zijn en het handig is om een testfase in te plannen om zo nodig de nudge daarna nog eens aan te passen. Het kunnen juist kleine wijzigingen zijn die een nudge ineens effectief maken. Daarnaast is het soms moeilijk een creatief en leuk idee voor een gedragsinterventie te bedenken. Dan werkt het, ten minste voor mij, niet goed om naar een witte muur te kijken en mijn brein te dwingen om een creatief idee te bedenken. Beter werkt het om op het internet naar inspiratie te zoeken, of met collega gedragsexperts te brainstormen en zo tot een creatieve en effectieve interventie te komen.

Waarom maakte je de keuze de universitaire wereld in te ruilen voor een baan bij de Rijksoverheid?

Ik heb veel literatuur over nudging gelezen en hoe effectief het kan zijn in de praktijk. Met name in beleid kunnen kleine, slimme veranderingen grote impact hebben. Ik vond het jammer dat het eindproduct van mijn werk slechts bestond uit enkele papers en wil graag zelf gedragsinzichten toepassen en een verschil maken. Niet alleen door te adviseren over effectieve toepassing van gedragsinzichten, maar ook door daar zelf mee te experimenteren. Ik ben blij dat ik bij het ministerie van JenV die kans krijg.  

Waar heb je, als startend rijksambtenaar en gedragsexpert binnen het Behavioural Insights Netwerk Nederland, behoefte aan?

Ik heb vooral behoefte aan voorbeelden van gedragsexperimenten uitgevoerd door collega’s. Ik ben dan ook groot fan van Rijk aan Gedragsinzichten en de BIN NL-kennisbank. Verder ben ik benieuwd naar de mogelijkheden om te navigeren binnen de regels van de overheid. Ik kan me voorstellen dat de toepassing van een gedragsinterventie, zoals in een boetebrief, om veel afstemming met collega’s en mensen van andere afdelingen vraagt. Gelukkig ervaar ik nu al dat collega’s daarvoor openstaan.

Tot slot wil ik nog  graag opmerken dat ik het altijd erg leuk vind om over nudging en autonomie in gesprek te gaan. Dus heb je zin om hierover te praten of heb je vragen over dit onderwerp, stuur me gerust een mailtje!

---

Meer weten?

Nieuwsgierig naar het promotieonderzoek van Jonas Wachner? Bekijk hier het overzicht van zijn belangrijkste bevindingen of lees zijn proefschrift (met Nederlandse samenvatting vanaf pagina 187).

Voor vragen kun je natuurlijk ook direct met Jonas contact opnemen, via:

 

Jonas Wachner
Gedragsdeskundige bij Ministerie van Justitie en Veiligheid

 

Ben je ook betrokken bij een gedragsexperiment, -interventie of -onderzoek en wil je daar eens iets over vertellen? Neem dan contact op met de community manager, Manoe Mesters.