In deze rubriek nemen we een kijkje achter de schermen bij de leden van de BIN NL-community. Dit keer bij Yolanda Ryckaert. Zij is communicatie onderzoeker en gedragsspecialist bij het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. We gaan met haar in gesprek over haar werk en hoe ze er samen met haar collega's voor zorgt dat het gedragsperspectief wordt meegenomen binnen de organisatie.

Yolanda, vertel eens over jouw werk? Wat doet een gedragsspecialist én communicatieonderzoeker?

In het kort gezegd verricht ik gedragsonderzoek in opdracht van de directie communicatie en beleidsdirecties. Samen met collega gedragsspecialist Hilde Goossens ontwikkel ik interventies voor gedragscampagnes. Alle gedragsinzichten die we hierin opdoen, zetten we voor de communicatieadviseurs op een rij. Zo hebben zij een goed vertrekpunt voor het opstellen van hun communicatiestrategie. De inzichten checken we vooraf bij de betrokken stakeholders. Hebben zij eenzelfde beeld? Zo’n evidence based aanpak is van meerwaarde voor de effectiviteit van de uiteindelijke communicatie-inzet.

Binnen het communicatie vak bestond lange tijd het idee dat je gedrag kunt veranderen via het zogeheten klassieke model van kennis - houding - gedrag. Inmiddels weten we dat meer kennis niet altijd leidt tot een andere houding én een andere houding niet altijd − of misschien wel vaker niet dan wel − leidt tot ander gedrag. Veel gedrag is gewoontegedrag en veel gedrag komt simpelweg voort uit onwetendheid en onuitvoerbaarheid. Niet zozeer uit onwelwillendheid. Het gaat in mijn werk om de vraag: wat belemmert of motiveert het gewenste gedrag, en hoe kan ik dat door middel van communicatie faciliteren?

Kun je een voorbeeld geven van een project waarbij je betrokken was en waar je trots op bent?

Ik ben heel trots op een gedragsinterventie die we voor ons eigen ministerie hebben ontwikkeld, het zogeheten experiment post-initiële scholing. Uit een analyse bleek dat binnen SZW bepaalde groepen medewerkers weinig opleiding en trainingen volgden, vooral op het gebied van de ontwikkeling van vaardigheden. Dat terwijl het ministerie zich juist hard maakt voor een leven lang ontwikkelen. Dus dat iedereen wendbaar en inzetbaar blijft tot aan zijn pensioen. De vraag was: hoe kunnen we de medewerkers stimuleren om toch een opleiding te gaan volgen? Op basis van onderzoek zijn vier gedragsinterventies ontwikkeld die binnen SZW zijn toegepast. Het mooie is dat de opbrengst groter was dan alleen deze interventies. We hebben als organisatie echt in de praktijk ervaren wat er bij komt kijken om gedrag te veranderen. Wat ik daarvan heb geleerd is dat een interventie altijd maatwerk is en veel voorbereidingstijd kost.

Dat is slechts een voorbeeld. Mijn takenpakket is heel divers. Zo heb ik gewerkt aan gedragscampagnes om gezond en veilig werken bij de brandweer én in de auto- en schildersbranche te stimuleren. Ook heb ik samen met beleidsdirecties en de sectoren een aantal gedragsinterventies ontwikkeld en getest. In het najaar willen we een onderzoek doen naar de interne communicatie, waarbij we ook observeren hoe mensen de interne communicatiemiddelen gebruiken, dat geeft meer informatie dan een algemene enquête. Steeds werk ik samen met andere partijen en specialismen en verdiep ik me in andere onderwerpen. Dat is ook wat mij aanspreekt in dit werk.

Wat is de meerwaarde van de gedragsexpertise die jij inbrengt?

Gedragsexpertise helpt je een beter beeld te krijgen van wat haalbaar is. Ik kijk en redeneer altijd vanuit de doelgroep en hun behoeften. Zijn ze intrinsiek gemotiveerd om hun gedrag te veranderen? Ik kijk ook naar de uitvoerbaarheid van het gewenste handelingsperspectief. Sluit dit aan bij het doenvermogen: is het te doen wat we van de mensen vragen? Mensen moeten de wet niet alleen kennen, maar ook kunnen, wordt vaak gezegd. Want als wat je vraagt niet aansluit bij het doenvermogen, is het niet uitvoerbaar en wordt je beleids- of communicatiedoel niet bereikt.

Ook is het belangrijk om bij het bedenken van een werkbare oplossing zicht te hebben op zowel het onbewuste als bewuste gedrag. Veel gedrag is gewoontegedrag en vaak onbewust. Als gedragsspecialist vraag ik daarom niet zozeer naar wat mensen denken en voelen, maar kijk ik vooral ook naar wat ze doen of juist laten. Ik observeer − of bestudeer de beschikbare cijfers over − het feitelijke gedrag.

Ervaar je wel eens een spanningsveld, bijvoorbeeld tussen de domeinen waar jij je mee bezighoudt: beleid, communicatie en gedrag?

Ja, soms wijst een onderzoek uit dat een gewenste gedragsverandering niet te realiseren is. Vanuit beleid of communicatie willen we vaak dat mensen iets doen of laten. Wij vinden dat er een probleem is, dat opgelost moet worden. Een paar jaar geleden deden we een onderzoek naar nieuwe kabinetsmaatregelen gericht op het beschermen van zzp’ers. Daaruit kwamen twee belangrijke conclusies naar voren. Het ene deel van de doelgroep ervaarde geen probleem en had daarom geen behoefte aan een oplossing. Het andere deel ervaarde wel een probleem, maar vond het voor hen persoonlijk niet uitvoerbaar. Er wordt nog nagedacht over een passende oplossing.  

Daarnaast bestaat er geregeld een spanningsveld tussen de wensen vanuit de politiek en de uitvoerbaarheid door uitvoeringsorganisaties. Is het wel uitvoerbaar?

Hoe zorg je ervoor dat gedragsdimensie wordt meegenomen binnen de organisatie?

Binnen het ministerie neem ik deel aan het kernteam gedrag. Hierin zijn gedragsambassadeurs en specialisten van diverse beleidsdirecties vertegenwoordigd, evenals twee gedragsspecialisten die we momenteel werven voor ons innovatieteam. Samen helpen we beleidsmedewerkers en communicatieadviseurs om gedragsinzichten toe te passen in verschillende fasen van het beleids- en communicatieproces. Om het belang van werken vanuit gedragsinzichten organisatiebreed te agenderen, hebben we vorig jaar in opdracht van de bestuursraad de Week van het gedrag georganiseerd. Tijdens die week konden medewerkers tal van workshops en lezingen volgen over gedragsprojecten die binnen SZW zijn gedaan.

Ook binnen de directie communicatie wordt gewerkt aan het toepassen van gedragsinzichten. Zo kregen communicatieadviseurs een workshop over werken met gedragsinzichten en volgt een aantal van hen momenteel een opleiding of workshop op dit vlak. Ook volgen een aantal mensen bij de Dienst Publiek en Communicatie (DPC) een CASI workshop (gedragsverandering in campagnes). Daarnaast is het zo dat gedragsinzichten de ruggengraat vormen voor elke communicatiestrategie en vanaf nu altijd in de communicatiebriefings worden meegenomen. Dat is een mooie ontwikkeling!

---

Meer weten?

Nieuwsgierig naar de openstaande vacatures voor gedragsadviseurs binnen het innovatieteam van SZW? Neem een kijkje in de BIN NL-vacaturebank.
Wil je eens verder praten over de werkzaamheden van Yolanda? Neem dan direct contact met haar op:

 

Ben je ook betrokken bij een gedragsexperiment, -interventie of -onderzoek en wil je daar eens iets over vertellen? Neem dan contact op met de community manager, Manoe Mesters.