Op donderdag 2 februari organiseerde de EUR, WRR en Gemeente Rotterdam de conferentie Gedragswetenschap en beleid: de volgende stap. Een heel relevant onderwerp, zeker voor het Behaviour Insights Netwerk Nederland. Waar staan we nu? Welke volgende stappen kunnen we zetten zodat gedragskennis wordt meegenomen in beleid en uitvoering? We vragen dit jaar enkele wetenschappers om hun visie op de toekomst. Ditmaal is dat Robert Dur, hoogleraar Economie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Verschillende wetenschappers hebben in deze reeks al hun visie gegeven op waar we naar hun idee staan in de verbinding van gedragswetenschap en overheid. Wat valt je op?

In meerdere interviews komt naar voren dat het belangrijk is dat de gedragswetenschap vanaf het begin van de beleidsvorming een rol speelt en niet pas gaandeweg of aan het eind. Ik denk dat dat heel belangrijk is. Aan het begin ligt het speelveld nog open en kunnen nieuwe inzichten en creatieve ideeën voor interventies meegenomen worden. Bovendien kan dan nagedacht worden over hoe de implementatie van het beleid zo vormgegeven kan worden dat het goed geëvalueerd kan worden. Ook daar kan de gedragswetenschap een belangrijke rol vervullen. Gelukkig hebben steeds meer beleidsmakers op zijn minst enige scholing gehad in de gedragswetenschap en beleidsevaluatie. Ik ben optimistisch dat dit het beleid de komende jaren zal verbeteren.

Wouter Botzen is nieuwsgierig naar de rol die jij ziet voor de gedragswetenschappen om het vertrouwen van de burger in de overheid te herwinnen.

Ik denk dat het heel belangrijk is dat de overheid echte belangstelling toont in de burger. Ga actief het gesprek aan met mensen, en vooral met hen die niet als eerste contact opnemen met de overheid of naar inspraakavonden gaan. Ervaar wat de burgers ervaren. Oftewel: toon oprechte belangstelling voor wat er speelt en hoe het in de praktijk gaat. Ik kom regelmatig ambtenaren tegen die tijdens hun werk eigenlijk alleen hun bureau en vergaderzalen zien. En over de praktijk laten ze zich informeren door consultants, enquêtebureaus, of ivoren-toren wetenschappers (ja, die bestaan nog steeds in de gedragswetenschappen, maar wel veel minder dan vroeger). Op deze manier blijft te veel uit het zicht van de beleidsmaker. Het gevolg is beleid dat slecht aansluit bij de wereld van de burger. De burger voelt zich vervolgens onbegrepen en het maakt de burger boos. Of het beleid komt helemaal niet aan bij hen voor wie het is bedoeld.

Heb je ook suggesties wat de overheid in dit opzicht anders zou kunnen doen?

Trek veel vaker met oprechte interesse en open blik de maatschappij in! Ga kijken hoe het er aan toegaat. Ga het gesprek aan. Verzamel ideeën hoe het beter kan. Laat de burger spreken.

Zou je nog andere aanbevelingen willen doen om gedragskennis meer mee te nemen in beleid of de uitvoering ervan? Wellicht op bepaalde thema’s?

Ik hoop dat we doorgaan met de toepassing van betere evaluatiemethoden, en dan met name grootschalige gerandomiseerde experimenten. Die zijn veel vaker mogelijk dan veel beleidsmakers denken. En ze zijn veel populairder onder kiezers dan vaak gedacht. We hebben recent een peiling gedaan onder een representatieve steekproef van de Nederlandse bevolking. En over de volle breedte, van SP tot PVV, is een meerderheid van de kiezers ervan overtuigd dat – als de mogelijkheid er is – je het best eerst een gerandomiseerd beleidsexperiment kunt doen dan direct beleid in te voeren. We hebben de kiezers een aantal concrete cases voorgelegd en in een paar heldere zinnen uitgelegd wat een gerandomiseerd beleidsexperiment is. Het blijkt erg populair en de vaak gehoorde bezwaren worden niet als bezwaar gezien door een meerderheid van de kiezers. Bijvoorbeeld het feit dat mensen of bedrijven een tijdje ongelijk behandeld worden tijdens een beleidsexperiment wordt niet als bezwaarlijk gezien. Ook het feit dat mensen of bedrijven vaak niet om toestemming wordt gevraagd voor deelname aan het beleidsexperiment wordt niet als een probleem gezien.

Wie mogen we vragen om eveneens op de toekomst van gedragskennis en beleid te reflecteren?

Alexandra van Geen van de AFM! Zij heeft rijke ervaring in zowel wetenschap (Harvard, Erasmus) als beleid (AFM). Ik ben benieuwd hoe zij aankijkt tegen de toekomst van gedragskennis en beleid en het gebruik van betere evaluatiemethoden.