Op donderdag 2 februari organiseerde de EUR, WRR en Gemeente Rotterdam de conferentie Gedragswetenschap en beleid: de volgende stap. Een heel relevant onderwerp, zeker voor het Behaviour Insights Netwerk Nederland. Waar staan we nu? Welke volgende stappen kunnen we zetten zodat gedragskennis wordt meegenomen in beleid en uitvoering? We vragen dit jaar enkele wetenschappers om hun visie op de toekomst. Ditmaal is dat Anne van Valkengoed, postdoctoraal onderzoeker aan de Rijksuniversiteit Groningen bij de Interfacultaire Vakgroep Energie en Milieukunde.

Verschillende wetenschappers hebben in deze reeks al hun visie gegeven op waar we naar hun idee staan in de verbinding van gedragswetenschap en overheid. Wat mis je nog in die uitspraken of wat valt je op?

Ik ben het eens dat er in recente jaren grote stappen gezet zijn wat betreft de toepassing van gedragswetenschap in de praktijk, maar dat er ook ruimte voor verbetering is. Wat me opvalt is dat de vorige deelnemers het nog niet gehad hebben over het co-creëren van kennis tussen wetenschappelijke en maatschappelijke partners.

Zelf heb ik voor een van de studies van mijn promotieonderzoek nauw samengewerkt met de Gemeente Breda. Dit onderzoek ging over de effectiviteit van subsidies voor klimaatadaptief gedrag. We hebben toen een longitudinaal onderzoek helemaal van begin tot einde samen uitgevoerd: van het bedenken van de onderzoeksvragen tot het dissemineren van de resultaten. Uit deze samenwerking hebben we zowel hoogwaardige wetenschappelijke publicaties als concrete inzichten voor beleid gehaald, een echte win-win situatie. Wat mij betreft zit er veel potentieel in dit soort samenwerkingen.

Naomi Ellemers attendeerde ons op een publicatie van jou in het Tijdschrift Nature Human Behavior waarin je in kaart brengt welke interventies er allemaal gebruikt worden om klimaatgedrag van burgers te beïnvloeden. Kun je daar iets meer over vertellen?

De hele wereld wil weten hoe je mensen zo ver krijgt om milieuvriendelijker te leven. Veel wetenschappers hebben daarom geprobeerd de literatuur over gedragsinterventies voor milieuvriendelijk gedrag op een rijtje te zetten, om zo helder te krijgen welke interventiestrategieën wel en niet werken. Toch lukt het steeds maar niet om een eenduidig beeld te krijgen. In de praktijk blijkt dat het succes van interventies sterk kan variëren van studie tot studie.

In ons artikel leggen we uit dat een interventie voornamelijk effectief is als deze zich richt op de psychologische determinanten die bepalend zijn voor het doelgedrag. We laten zien hoe verschillende interventies, zoals informatie verstrekken, feedback, of beloningen invloed kunnen hebben op verschillende psychologische determinanten, zoals kennis, handelingsperspectief, of percepties van sociale normen. Welk van deze determinanten belangrijk zijn, is weer afhankelijk van het doelgedrag, de doelgroep, en de context waarin het gedrag plaatsvindt.

In dit artikel geef je in een overzichtelijk schema stap voor stap aan welke vragen beleidsmakers zichzelf kunnen stellen om hierin een optimale keuze te maken. Hoe ziet dat eruit?

Ten eerste is het belangrijk om helder te hebben welk gedrag je probeert te veranderen. Probeer dit zo concreet mogelijk te krijgen. Ook is het belangrijk om in kaart te brengen wie de doelgroep is, en in welke context het doelgedrag wordt uitgevoerd. De volgende stap is om te bepalen welke psychologische determinanten een rol spelen bij dit doelgedrag. Dit kan je bepalen aan de hand van bestaande literatuur, maar het beste is om dit uit te zoeken voor jouw specifieke casus, bijvoorbeeld door interviews of vragenlijsten af te nemen onder de doelgroep. Tot slot kies je een interventie (of een combinatie van verschillende interventies) die zich richt op deze specifieke determinanten (zie ook de afbeelding uit het artikel hieronder). Als mensen bijvoorbeeld een gebrek aan handelingsperspectief hebben, kan specifieke informatie over hoé je het gedrag moet doen, in combinatie met bijvoorbeeld goal-setting helpen om deze barrière weg te nemen.

Welke hulpmiddelen ken je nog meer die je op deze manier kunt gebruiken, ook voor andere beleidsterreinen?

Veel van de inzichten voor dit specifieke artikel komen uit de literatuur over gezondheidsgedrag. In dit veld is er veel kennis over gedragsverandering die ook van toepassing is op milieugedrag. In het algemeen denk ik dat kennis over gedragsverandering nu wat te versnipperd blijft tussen verschillende domeinen. Het proces voor gedragsverandering is - denk ik - in grote lijnen hetzelfde, of het nou gaat om gezondheid, duurzaamheid, of klimaatadaptatie.

Onze ideeën zijn ook vergelijkbaar met het Behaviour Change Wheel, een van de bekendste methodologieën voor gedragsverandering. Ik denk dat ons overzicht alleen wat makkelijker toepasbaar is in de praktijk. Binnen de methodiek achter het Behaviour Change Wheel worden ook verschillende typen interventies geïdentificeerd, maar dat zijn er bijna 100. Om al deze interventietechnieken vervolgens weer te linken aan individuele determinanten van gedrag is echt monnikenwerk. Een balans vinden tussen wetenschappelijke precisie en praktische toepasbaarheid blijft een uitdaging.

Aan welke gedragswetenschapper zou je het stokje over willen dragen? Wie mogen we vragen om eveneens op de toekomst van gedragskennis en beleid te reflecteren? 

Ik zou graag het stokje willen overdragen aan Wouter Botzen, hoogleraar in de economie van klimaatverandering en natuurlijke rampen aan de VU. Hij doet veel onderzoek naar de economische, psychologische, en gedragsconsequenties van klimaatgerelateerde rampen zoals overstromingen, en de rol van politiek beleid en verzekeringen hierbij.

Er moeten in Nederland nu beslissingen genomen die grote gevolgen hebben voor het leven van mensen in de toekomst. Waar gaan we bijvoorbeeld huizen bouwen, als we kunnen verwachten dat bepaalde gebieden over 30 jaar een onaanvaardbaar hoog risico op overstroming lopen. Ik zou graag zijn perspectief willen horen op hoe gedragswetenschappers beleidsmakers kunnen helpen bij het maken van zulke langetermijnbeslissingen.