Aanleiding: betere hygiëne gewenst op kantoor

Sinds het einde van de coronamaatregelen wordt er weer vaker op kantoor gewerkt. Om te voorkomen dat mensen ziek worden door virussen zoals corona, griep en verkoudheid, is goede hygiëne van belang. Handen wassen met water en zeep is een effectieve en makkelijke manier om het risico op ziek worden te verkleinen. Uit onderzoek blijkt dat meer dan 80% van de Nederlanders positief is over handen wassen. Het percentage dat dit daadwerkelijk voldoende doet, is veel lager. De ministeries van JenV en VWS en het RIVM startten een experiment om dit te stimuleren.

Interventie: posters in het kantoorpand, stickers in de pantry en bij het toilet

Er zijn 3 interventies ontwikkeld:

• stickers in de pantry gericht op ‘habit stacking’: hierbij wordt de bestaande gewoonte van iets te drinken halen gekoppeld aan een nieuwe gewoonte, namelijk handen wassen. Dit maakt het makkelijker om deze nieuwe gewoonte over te nemen
• stickers bij de deur naar het toilet, gericht op nudging. 
• een postercampagne op één verdieping van het kantoorpand, gericht op het motiveren en mentaal makkelijker maken. Handen wassen werd gereframed, gekoppeld aan positieve bestaande gedragingen en associaties zoals: we mogen eindelijk weer samenwerken op kantoor en met elkaar lunchen. Zie de afbeelding hieronder.

Methode: 0- en 1-meting

Het onderzoeksdesign telde 4 testcondities: drie met de 3 afzonderlijke interventies en één met de 3 interventies tegelijk. Deze zijn toegepast in één kantoorgebouw op 4 verschillende afdelingen met minimaal onderling verkeer. Vervolgens werd het zeepverbruik gemeten. De 1-meting werd voorafgegaan door een 0-meting. Beide metingen zijn gedurende 3 dezelfde weekdagen uitgevoerd in 2 opeenvolgende weken, met vergelijkbare kantoorbezetting. Daarnaast is een vragenlijst afgenomen onder medewerkers om kwalitatief inzicht te krijgen in hun perceptie van de interventies.

Resultaat: tweederde meer zeepverbruik

Het zeepverbruik nam het meest toe in de conditie waarin alleen posters werden gebruikt: ruim 1,5 keer meer zeepverbruik per persoon (+165%). Ook in de conditie met de toiletstickers nam het zeepverbruik flink toe (+62%, vergelijkbaar met de conditie met alle interventies). Met de stickers in de pantry was de toename het kleinst (+9,9%). Zie figuur. Het gemiddelde zeepverbruik per persoon nam na plaatsing van de interventies toe met 66,5% (niet in de figuur)

Impact: snel effect

Het project laat zien dat handen wassen met water en zeep in de kantooromgeving aanzienlijk kan toenemen met reframing, nudging en habit stacking. Op basis van de resultaten is het aan te bevelen de posters en nudgingstickers bij toiletten te implementeren. Het gedragseffect treedt snel op. Onduidelijk is nog hoe lang het gedragseffect aanhoudt; dit is niet onderzocht. De interventies lijken daarmee een effectief instrument te zijn om op korte termijn een significante gedragsverandering te bereiken. Deze interventies zijn nog niet breder toegepast in Rijksgebouwen en andere overheidsgebouwen of kantoren, maar dat is wel kansrijk. Verder lijkt het passend om ze in te zetten in perioden van verhoogde omloop van ziekteverwekkers zoals het najaar.