Aanleiding: Nederlandse klimaatdoelen

Het energieverbruik van Nederlandse huishoudens veroorzaakt 15 tot 20% van de Nederlandse CO2 -emissies. Dat verbruik moet omlaag om de Nederlandse klimaatdoelen te kunnen halen. Het gedrag van huishoudens bepaalt voor een belangrijk deel het energieverbruik in de gebouwde omgeving. Energieverbruiksmanagers in combinatie met slimme meters kunnen energiebesparing stimuleren door feedback aan huishoudens te geven over hun energiegebruik. Op basis van informatie over hun eigen energieverbruik kunnen gebruikers betere beslissingen nemen. Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) heeft onderzocht wat feedback oplevert aan energiebesparing.

Interventie: 3 typen energieverbruiksmanagers

Het PBL heeft in samenwerking met de Universiteit van Tilburg onderzoek gedaan naar 3 verschillende energieverbruiksmanagers die het verbruik zichtbaar maken voor huishoudens. Ze verschilden in de interface en in de weergave van verbruik:

• een e-mail + webapplicatie: in een mail wordt aangegeven in hoeverre het voorschotbedrag klopt met het daadwerkelijke gebruik (op een site kon het voorschotbedrag aangepast worden)
• een app: het verbruik over gisteren of eerder is te zien op smartphone of tablet
• een eenvoudig in-home-display: dit display in woonkamer of keuken is continu zichtbaar en geeft direct feedback over het verbruik

De eerste 2 onderzochte energieverbruiksmanagers werden op het moment van het onderzoek (2018-2019) door energiebedrijven gratis aangeboden aan hun klanten. De in-home-display was op de markt voor particulieren te koop.

Methode: 3 RCT’s

Voor alle 3 de experimenten is een Randomized Controlled Trial uitgevoerd. De toewijzing aan de interventie- of controlegroep was dus willekeurig, zonder zelfselectie.

• Voor de in-home-display zijn bijna 1000 huishoudens tussen de 7 en 18 maanden gevolgd.
• Voor het experiment met de app zijn ruim 139.000 huishoudens 18 maanden gevolgd.
• Bij de interventie met de e-mail en webapplicatie waren in totaal 135.000 huishoudens gedurende 15 maanden betrokken.

In alle groepen is het energieverbruik van huishoudens gemeten via slimme meters voor en tijdens de interventie, om het effect van de feedback te kunnen vaststellen. Ook hebben alle huishoudens in het experiment met de in-home-display na afloop een online vragenlijst gekregen. In het experiment met de e-mail + webapplicatie heeft een deel van de huishoudens een vragenlijst gekregen. In het experiment met de app was een vragenlijst niet mogelijk.

Resultaat: 5% lagere energierekening met in-home-display

Huishoudens met een in-home-display besparen gemiddeld 5% op hun energierekening. De groep die de in-home-display heeft gekregen, gebruikte 2,2% minder elektriciteit en 6,9% minder gas dan de controlegroep. Voor energieverbruiksmanagers die gebaseerd zijn op een app of e-mails, bleken geen energiebesparingseffecten vast te stellen. Huishoudens vinden energieverbruiksmanagers in het algemeen wel aantrekkelijk, al geloofden de meeste ondervraagde huishoudens niet dat de in-home-display tot energiebesparing leidde.

Impact: feedback scheelt petajoules per jaar

Op basis van het verrichte onderzoek schat het PBL dat alle Nederlandse huishoudens eind 2019 totaal 4 petajoule per jaar bespaarden door de uitrol van de slimme meter, het periodiek versturen van een uitgebreid verbruiks- en kostenoverzicht en het toepassen van in-home-displays. Daarvan is tweederde toe te rekenen aan het verbruiks- en kostenoverzicht dat alle ruim 7 miljoen Nederlandse huishoudens met een slimme meter ontvangen. De resterende eenderde is toe te schrijven aan de 0,4 miljoen in Nederland geïnstalleerde in-home-displays. Feedback geven over het energieverbruik kan huishoudens helpen energie te besparen. Directe en continue feedback, zoals een in-home-display die geeft, is daarbij het effectiefst.