Aanleiding: onvoldoende naleving van Arbeidsomstandighedenwet in metaalsector

Tussen 2009 en 2015 inspecteerde Inspectie SZW ruim 4.600 metaalbedrijven. Bij meer dan 80% van de geïnspecteerde bedrijven was de naleving van de Arbeidsomstandighedenwet niet op orde. Het niet naleven van de regelgeving kan grote risico’s hebben voor de gezondheid en veiligheid van werknemers. Bijvoorbeeld als gevolg van het werken met gevaarlijke stoffen en machines. Inspectie SZW wil daarom het aantal overtredingen in de metaalsector terugdringen door gedragsinzichten toe te passen op de inspecties. Samen met een adviesbureau onderzochten zij wat het effect daarvan is op het aantal overtredingen en op de veiligheidscultuur binnen het bedrijf.

Interventie: psychologische technieken voor, tijdens en na de inspectie

In dit experiment zijn de inspecties aangevuld met psychologische technieken. Deze interventies zijn ingezet op drie momenten:

• de periode voorafgaand aan de inspectie: de bedrijven kregen een aankondigingsbrief, een vragenlijst met zelfovertuigingstechniek, en informatie over ‘5xbeter’ (een samenwerkingsverband van sociale partners die hulp en informatie beschikbaar stellen op het gebied van veilig en gezond werken)
• tijdens het inspectiebezoek: de inspecteurs gingen anders te werk. Ze stimuleerden meeschrijven, benoemden positieve punten, vermeden angstaanjagende boodschappen en ‘veel bedrijven doen het fout’, gaven het goede voorbeeld in de vorm van een verhaal, maakten het aantal ongelukken zo dichtbij mogelijk, presenteerden veranderingen die het bedrijf moet doorvoeren in kleine stappen, bespraken wat een ongeluk zou kosten, stelden doelen op, verwezen naar 5xbeter, maakten afspraken over contact houden en gebruikten reminders en prompts, zoals stickers op de werkplek
• de periode na het inspectiebezoek: de inspecteurs hielden contact met het bedrijf en de inspectiebrief werd aangepast met een quote van iemand van het bedrijf: “Tijdens het bezoek is gesproken met [naam]. Tijdens de inspectie kwam naar voren dat [hij/zij] de veiligheid van de medewerkers erg belangrijk vindt en zich hier sterk verantwoordelijk voor voelt”.

Methode: veldexperiment

Het effect van deze aangepaste inspectiemethode is getest in een veldexperiment. 73 metaalbedrijven zijn geïnspecteerd volgens de nieuwe methode, 66 vergelijkbare metaalbedrijven vormden de controlegroep en zijn geïnspecteerd op de gebruikelijke manier. Gemeten is het effect op het aantal overtredingen, de bekendheid met 5xbeter en de veiligheidscultuur. Dit is gedaan op drie momenten: bij de initiële inspectie, de herinspectie en na het gehele inspectietraject.

Resultaat: verbetering van de veiligheidscultuur in de experimentele groep

De interventies hebben effect op de veiligheidscultuur binnen bedrijven. In de experimentele groep is het thema ‘veiligheid’ meer gaan leven:

• 21% meer werknemers werden bij het onderwerp veiligheid betrokken
• er werd 10% meer over veiligheid gesproken
• werknemers werden 23% vaker gevraagd om feedback/ideeën over veiligheid
• werknemers scoorden 8% hoger op een gestandaardiseerde maat van veiligheidscultuur.

Het effect van de interventies op het aantal overtredingen is alleen niet vast te stellen in dit experiment. Dat komt omdat nagenoeg alle opnieuw geïnspecteerde metaalbedrijven de gevraagde maatregelen hebben genomen. Om boetes te voorkomen, ondernemen bijna alle bedrijven actie, zowel in de experimentele als in de controlegroep.

Verder heeft de nieuwe manier van inspecteren 5xbeter bekender gemaakt. In de experimentele groep waren de bedrijven er 18% vaker bekend mee dan in de controlegroep. Dit effect vertaalde zich echter niet naar meer gebruik van de diensten van 5xbeter (de mogelijkheid om coaches in te zetten en het uitvoeren van verbeterchecks).

Impact: bijdrage aan gezond en veilig werk in Nederland

Veiligheid in het bedrijf draait voor een groot deel om menselijk gedrag. Niet alleen het gedrag van de werkgever of de werknemers, maar zeker ook het gedrag van arboprofessionals. Door aandacht te hebben voor gedrag kunnen Inspectie SZW, werkgevers en werknemers bijdragen aan gezond en veilig werken in een bedrijf en daarmee ook aan de gezondheid en veiligheid van werknemers.