Aanleiding: veel arbeidsongevallen zijn het gevolg van menselijk handelen

Uit een analyse onder heftruckchauffeurs in een supermarktmagazijn blijkt dat gedrag de oorzaak is van twee onveilige werksituaties: het kijkgedrag van chauffeurs bij het benaderen van een kruising en het rijgedrag van chauffeurs wanneer zij de vork van hun truck heffen of laten dalen om ladingen te verplaatsen. Nudges richten zich vaak op automatisch gedrag en zijn daarmee een mogelijk effectieve interventie. Er is echter weinig onderzoek gedaan naar hoe nudging veilig werken kan bevorderen. In opdracht van het ministerie van SZW heeft het RIVM daarom onderzocht wat nudging kan betekenen voor veilig werken.

Interventies: nudges om veilig gedrag te vergemakkelijken voor heftruckchauffeurs

Er zijn voor twee situaties interventies ontwikkeld:

• Interventie gedragsexperiment kruisingen: een ledbord met bewegende ogen om heftruckchauffeurs eraan te herinneren dat ze als ze een kruising naderen in het magazijn eerst naar links en rechts kijken voordat ze vanuit het pad met stellingen de doorgaande weg op rijden. Het ledbord werd aan het einde van het pad geplaatst en een paar meter voor het einde van het gangpad zat een sensor. Zodra de chauffeurs langs de sensor reden, ging het ledbord aan en zagen ze ogen naar links en rechts bewegen. In drie gangpaden is een ledbord opgehangen.
• Interventies gedragsexperiment combi-rijden (tegelijk rijden én heffen/ dalen): een rood/groen lampje in de heftruck waarbij het lampje groen wordt als de vork van de heftruck 2,5 meter of lager boven de grond is en rood zodra de vork boven de 2,5 meter komt. Het rode lampje dient als reminder dat chauffeurs moeten stilstaan met de truck, zodat lading niet kan vallen of omgestoten kan worden. In totaal zijn vier heftrucks met het lampje uitgerust. Naast deze nudge is een bestaande regel vereenvoudigd tot een als-dan-formulering. De oude regel: ‘Zoveel mogelijk niet tegelijk heffen/dalen, rijden/draaien’. De nieuwe: ‘Als we heffen en dalen boven de 2,5 meter, dan staan we stil’.

Afbeelding: Een rood/groen lampje in de heftruck als reminder voor de chauffeur

Methode: twee veldexperimenten

Er zijn twee veldexperimenten gedaan met een nul- en een effectmeting, en er zijn willekeurig interventiepaden (met nudging) en controlepaden (zonder nudging) aangewezen. Het effect van het ledbord is gemeten door het percentage naar links en rechts kijken te vergelijken in de verschillende situaties. Het effect van het lampje is gemeten door het percentage combi-rijden door chauffeurs te vergelijken in de verschillende situaties (in het hele magazijn gold daarbij ook de nieuwe regel). Het effect van de nieuwe regel is gemeten door het percentage combi-rijden door heftruckchauffeurs te vergelijken tussen de nul- en de effectmeting, alleen in de controlepaden. Het gedrag is gemeten met camera’s. Voor beide experimenten is 280 uur aan videomateriaal geanalyseerd. Voor het experiment kruisingen zijn 641 kijkbewegingen gescoord. Voor het experiment combi-rijden zijn 2943 bewegingen gescoord.

Resultaat: 16% verschil in kijkgedrag; nudge combi-rijden geen toegevoegd effect op nieuwe regel

Zonder ledborden werd er tijdens de nulmeting in 67% van de keren dat heftruckchauffeurs een kruising naderden, goed gekeken. Na het ophangen van de ledborden steeg dit percentage naar 83%. In de controlepaden was het percentage correct kijken stabiel, oftewel: er was geen verschil tussen de nul-en effectmeting. Een ledbord met oogjes is dus een effectieve nudge om het kijkgedrag bij kruisingen te bevorderen. De aangepaste regel leidde tot minder combi-rijden, een verschil van 16%. De nudge van het lampje in de truck had geen aanvullend effect.

Impact: veiliger magazijn

Het experiment heeft de veiligheid op de werkvloer in een supermarktmagazijn verbeterd. Door beter kijkgedrag bij kruisingen is er minder kans op botsingen met ander verkeer. En door minder combi-rijden is de kans op vallende lading kleiner geworden. Het onderzoek is onder meer gepresenteerd op de Dag van het Veilige Magazijn (maart 2021) en de netwerkdag arbeidsveiligheid van het RIVM (juni 2021), met als gevolg dat veel andere veiligheidsprofessionals kennis hebben gemaakt met nudging.