Aanleiding: afstandsdevices ontwikkeld

Er bestaan devices die de afstand tussen mensen waarnemen en een signaal afgeven wanneer die afstand kleiner is dan anderhalve meter. Het zijn apparaatjes die je aan een keycord of broekriem kunt dragen. Deze afstandsdevices lijken veelbelovend om de bewustwording te vergroten. Gebruikers krijgen direct feedback op hun gedrag. VWS is een onderzoek gestart om na te gaan of deze devices mensen helpen om de 1,5m-maatregel na te leven.

Interventie: devices in gebruik genomen bij VWS en dagbestedingslocaties

Er zijn pilots gehouden met afstandsdevices in een kantooromgeving en in een zorgomgeving. Twee directies van VWS gingen de devices gebruiken en daarna drie dagbestedingslocaties in april-juni 2021. Instructies voor gebruik kregen ze op papier.

• Bij VWS ging het om medewerkers die op kantoor moesten zijn. Zij konden op vrijwillige basis en anoniem meedoen, gedurende anderhalve week. Er waren 50 devices beschikbaar, per directie een ander merk.
• In de dagbesteding ging het per locatie om 2-5 medewerkers en 8-16 cliënten. Een van de dagbestedingslocaties staakte na twee dagen het gebruik vanwege de veroorzaakte onrust bij de cliënten.

Verder hebben zij eind mei 2021 bestaande gebruikers bij bedrijven benaderd via leveranciers van deze devices.

Methode: test met online vragenlijst, dagboekje en kwalitatief gebruikersonderzoek

Bij VWS is vooraf en achteraf een online vragenlijst afgenomen om te onderzoeken of medewerkers het apparaat gebruiken, of het helpt om afstand te houden en hoe het bijdraagt aan een gevoel van veiligheid. Bij de dagbestedingslocaties hebben medewerkers dagelijks een online dagboekje bijgehouden: hoe was het om het apparaatje te dragen vandaag, en hoe ging het met afstand houden? Met de gebruikers bij bedrijven werden eind mei online interviews gehouden (n=12) van 40 minuten. Gevraagd is naar de ervaren voor- en nadelen van het gebruik van de devices.

Resultaat: devices vergroten afstandsbesef maar verlagen gevoel van veiligheid

Het effect van het gebruik van devices op de bewustwording van anderhalve meter is groot. De impact op het daadwerkelijke gedrag – anderhalve meter afstand houden – is echter beperkt. Waarschijnlijk wordt dit beïnvloed door twijfel over de technische werking; het device lijkt soms af te gaan bij andere afstanden. Dit geeft de indruk dat het device niet betrouwbaar is. Gebruikers passen hun gedrag hierop aan door vaker te reageren op eigen inschatting dan op het signaal van het device. Dit beperkt de motivatie om het device te dragen.

Daarnaast lijkt het device het gevoel van veiligheid enigszins te verlagen (dat wil zeggen het aantal mensen dat zich ‘zeer veilig’ voelt, p = 0.05) in situaties waar het wordt gedragen. Dit zal het gebruik verminderen. Als het device niet gedragen wordt, neemt het veiligheidsgevoel niet af (p = 0.68).

Impact: meer zicht op randvoorwaarden

De uitkomsten zijn niet positief genoeg om het gebruik van de devices aan te bevelen in de onderzochte omstandigheden. Wel kunnen de devices onder bepaalde voorwaarden mogelijk dienen als hulpmiddel om afstand te houden. Op basis van het onderzoek zijn deze randvoorwaarden opgesteld:

• het moet zichtbaar zijn of het device aan staat en voldoende batterij heeft
• er moet een vertraging ingebouwd zijn in het device waardoor er geen signaal klinkt als mensen elkaar passeren
• bij een andere maat dan 1,5 m moet het device niet afgaan
• het device moet niet het enige middel zijn dat wordt aangeboden om veilige afstand van elkaar te houden
• het device moet door iedere aanwezige gedragen worden.

Verder moet het device wellicht goed gedrag belonen in plaats van (alleen) slecht gedrag signaleren. Dat zou een positievere impact op gedrag kunnen hebben.